Door Dr. Andy Richardson BVCs CertACP (ESM) MRCVS NAF Veterinary Director
Headshaking, ofwel schudden met het hoofd werd voor het eerst al vastgelegd in 1809. Sindsdien is het uitgebreid onderzocht door dierenartsen en nog altijd is het een frustrerende aandoening.
Headshaking werd in de afgelopen 12 maanden als een probleem gemeld bij 4,6% van de paarden in eigendom in het Verenigd Koninkrijk¹. Met een geschatte paardenpopulatie in het VK van 800.000² komt dat neer op ongeveer 35.000 paarden die jaarlijks last hebben van deze aandoening.
De aandoening headshaking is geen teken van slecht gedrag of een gebrek aan goede training, maar een ernstige en pijnlijke aandoening die significant ongemak kan veroorzaken bij paarden die hieraan lijden.
Het draaglijk houden, verlichten en onder controle houden van deze aandoening is voor zowel dierenartsen als eigenaren een grote uitdaging.
Wat is headshaking?
Headshaking is een aandoening waarbij paarden herhaaldelijk een reflexmatige bewegingen van het hoofd en de nek maken. De bewegingen zijn oncontroleerbaar en zijn vaak verticaal in een ‘ja-nee’ achtige beweging, maar ook horizontale bewegingen of draaiing in de nek komen voor, al is het minder vaak het geval. Zelfs met uitgebreid onderzoek gebeurt het zelden dat een specifieke oorzaak wordt gevonden. Deze gevallen worden 'idiopatisch’ of ‘trigeminus gemedieerd’ genoemd. Dit verwijst naar de veronderstelling dat de aandoening betrekking heeft op de nervus trigeminus, zoals een soortgelijke aandoening die bij mensen bekend staat als ‘trigeminusneuralgie’ (aangezichtspijn).
Vermoed wordt dat de felle hoofdbewegingen overeenkomen met abnormale zenuwimpulsen van de nervus trigeminus. Mensen die last hebben van deze aandoening omschrijven een scherpe stekende pijn, alsof er meerdere malen elektrische schokken in het hoofd worden gegeven.
Naast de hoofdbewegingen kunnen paarden met een ernstige vorm van deze aandoening ook tekenen van intense irritatie in het gezicht of de neus vertonen. Dit kan leiden tot pogingen om heftig met het hoofd te schudden, wrijven of overmatig te niezen of snuiven.
Wat veroorzaakt headshaking?
Zoals eerder vermeld kan bij het overgrote deel van de gevallen geen specifieke oorzaak worden vastgesteld¹. Deze gevallen worden ‘trigeminus gemedieerde’ headshakers genoemd.
Er is een aantal triggers waarvan is vastgesteld dat ze het hoofdschudden kunnen verergeren. Hierdoor lijkt het probleem in sommige gevallen een seizoensgebonden patroon te krijgen. De triggers die zijn vastgesteld zijn onder andere:
Er zijn een aantal specifieke oorzaken voor het hoofdschudden die moeten worden uitgesloten voordat de diagnose tigeminus-gemedieerd kan worden vastgesteld. Deze omvatten:
Is mijn paard een headshaker?
Wanneer je paard het hoofd omhoog gooit wil dit niet per definitie zeggen dat het een headshaker is. Als het paard ergens in het lichaam pijn heeft, met name in het geval van kreupelheid, is de kans op het laten zien van ongewone hoofdbewegingen (waaronder het op en neer gaan van het hoofd) groter. Een recent onderzoek van de Animal Health Trust in Newmarket toonde aan dat van de 6 paarden die naar hen werden verwezen vanwege hoofdschudden er 5 last hadden van een onderliggende kreupelheid. Toen de pijn van de kreupelheid was weggenomen door het been lokaal uit te verdoven, stopten alle 5 de paarden met het hoofdschudden³.
Wanneer het hoofdschudden wordt veroorzaakt door een kreupelheid is de hoofdbeweging vaak consistent, ongeacht het seizoen of tijdstip van de dag. Daarbij zullen deze paarden ook geen extra symptomen van trigeminus-gemedieerde headshaking laten zien, zoals overmatig briesen of snurken, tekenen van neusirritatie alsof er een insect in de neus is gevlogen, of tekenen van zelfbeschadiging, zoals heel hard met het hoofd schuren of schuren aan de voorbenen.
Wat is het effect van headshaking syndrome op het welzijn van mijn paard?
Trigeminus-gemedieerde headshaking is een extreem vervelende aandoening voor paarden en kan een negatieve invloed hebben op het welzijn. Het wordt gezien als een extreem pijnlijke aandoening bij mensen en het bewijs bij paarden suggereert hetzelfde.
Zoals bij meer aandoeningen bestaat headshaking in verschillende gradaties. Milde gevallen kunnen mogelijk met een aangepast management prima functioneren. In ernstige gevallen kan het paard niet bereden worden. Als deze paarden niet geschikt zijn voor pensioen en ze ook last hebben van het hoofdschudden wanneer ze niet bereden worden kan euthanasie de enige uitweg zijn. Echter moeten we goed benadrukken dat alle gevallen individueel bekeken moeten worden en in alle gevallen overleg met een dierenarts moet zijn.
Kun je deze aandoening voorkomen?
In het kort: nee. Je kunt natuurlijk je best doen om je paard aan zo min mogelijk triggers bloot te stellen die de aandoening kunnen verergeren, maar voorkomen is niet mogelijk.
Kan het worden behandeld?
Voor de zeldzame specifieke oorzaken die hierboven zijn genoemd kan een behandeling het probleem oplossen. Hetzelfde geldt voor pijn gerelateerd hoofdschudden als gevolg van een onderliggende kreupelheid. In gevallen van trigeminusneuralgie waarbij specifieke triggers kunnen worden vastgesteld, kan het wegnemen van die triggers de symptomen verminderen. Denk hierbij aan een neusnetje wanneer je paard reageert op pollen, of een donkergetint masker wanneer (fel) zonlicht zorgt voor meer hoofdschudden.
Voor deze behandeling is nog geen succesvolle behandeling vastgesteld⁴. Er is geen goedgekeurde medicatie voor gebruik bij paarden, maar er zijn behandelmethoden die met wisselend succes worden ingezet. Deze omvatten onder andere:
De optimale combinatie van veranderingen in het management en behandeling van het probleem zal per individu verschillen en moet altijd in overleg met een dierenarts gebeuren.
Bronnen:
